اتصالات دست‌ساز (مایتری) یا تزریقی؟ کدام یک برای خطوط پرفشار خطرناک است؟
آیا صرفه‌جویی در هزینه با خرید اتصالات دست‌ساز، ارزش ریسک ترکیدگی خط لوله را دارد؟
تفاوت قیمت این دو مدل گاهی قابل توجه است و پیمانکاران را وسوسه می‌کند تا برای کاهش هزینه‌ها، به سراغ مدل‌های مایتری بروند. اما در خطوط تحت فشار (مثلاً ۱۰ بار یا ۱۶ بار)، این تصمیم می‌تواند یک اشتباه مهندسی فاحش باشد. در این مقاله، تفاوت ساختاری این دو را بررسی کرده و توضیح می‌دهیم چرا استفاده از اتصالات دست‌ساز در خطوط پرفشار، یک خطر بالقوه است.
۱. اتصالات تزریقی (Injection Molded): استاندارد طلایی 🏆
این اتصالات در کارخانه و با استفاده از قالب‌های فولادی دقیق و ماشین‌های تزریق پلاستیک غول‌پیکر تولید می‌شوند.
- ساختار یکپارچه: کلِ اتصال (مثلاً یک زانویی ۹۰ درجه) از یک قطعه پلاستیک واحد و همگن تشکیل شده است. هیچ خط جوشی در بدنه آن وجود ندارد.
- تحمل فشار واقعی: وقتی روی یک اتصال تزریقی نوشته شده PN16، یعنی تمام نقاط آن (حتی در قوس زانویی) برای تحمل ۱۶ بار فشار طراحی و تقویت شده‌اند.
- هیدرولیک عالی: سطح داخلی کاملاً صیقلی و بدون زاویه‌های تیز است که افت فشار را به حداقل می‌رساند.
۲. اتصالات مایتری (Mitre/Fabricated): راه حل جایگزین 🛠️
این اتصالات با برش دادن لوله‌های پلی اتیلن در زوایای مشخص و جوش دادن مجدد آن‌ها به یکدیگر (با روش بات فیوژن) ساخته می‌شوند. مثلاً یک زانویی ۹۰ درجه مایتری، از جوش دادن ۳ یا ۴ تکه لوله بریده شده به هم ساخته می‌شود.
مزیت اصلی: امکان تولید در سایزهای بسیار بزرگ (مثلاً ۱۰۰۰ میلی‌متر) که قالب تزریقی برای آن‌ها وجود ندارد یا بسیار گران است.
عیب بزرگ (خطر): وجود خطوط جوش متعدد در بدنه اتصال. هر خط جوش، یک نقطه تمرکز تنش است.
۳. چرا اتصالات مایتری برای فشار بالا خطرناک هستند؟ ⚠️
خطر استفاده از اتصالات دست‌ساز در خطوط پرفشار (آبرسانی و آتش‌نشانی) ناشی از یک قانون فیزیکی به نام ضریب کاهش فشار (Derating Factor) است.
الف) قانون کاهش فشار
اگر شما یک لوله PN10 (فشار ۱۰ بار) را بردارید، آن را ببرید و به صورت مایتری به هم جوش دهید تا زانویی بسازید، محصول نهایی دیگر PN10 نیست!
طبق استاندارد، فشار قابل تحمل اتصالات مایتری بسته به زاویه برش و تعداد تکه‌ها، بین ۲۰٪ تا ۴۰٪ کاهش می‌یابد.
مثال: یک زانویی مایتری ساخته شده از لوله ۱۰ بار، در واقعیت فقط توان تحمل ۶ تا ۸ بار فشار را دارد. اگر آن را در خط ۱۰ بار نصب کنید، تحت فشار می‌ترکد.
ب) تمرکز تنش (Stress Concentration)
در اتصالات تزریقی، ضخامت دیواره در نقاط حساس (مانند پاشنه زانویی) توسط کارخانه تقویت (ضخیم‌تر) می‌شود تا فشار را تحمل کند. اما در اتصالات مایتری، ضخامت همه جا ثابت است. فشار سیال در نقاط زاویه‌دار تمرکز کرده و باعث شکست می‌شود.
ج) وابستگی به مهارت جوشکار
یک زانویی مایتری ممکن است ۳ یا ۴ خط جوش داشته باشد. اگر حتی یکی از این جوش‌ها (که معمولاً دستی یا کارگاهی انجام می‌شوند) نقص داشته باشد، کل اتصال نشتی می‌دهد. در حالی که اتصال تزریقی، خطای انسانی در تولید ندارد.
چه زمانی از کدام استفاده کنیم؟ (راهنمای انتخاب)
- سایز لوله زیر ۵۰۰ میلی‌متر است.
- فشار کاری خط بالاست (۶ بار، ۱۰ بار، ۱۶ بار و بیشتر).
- سیال حساس است (گاز، مواد شیمیایی، آب شرب پرفشار).
- طول عمر و ایمنی اولویت اول است.
- سایز لوله بسیار بزرگ است (مثلاً ۸۰۰ یا ۱۰۰۰ میلی‌متر) و اتصال تزریقی آن وجود ندارد.
- فشار کاری خط بسیار پایین است (خطوط فاضلاب ثقلی، زهکشی، غلاف کابل).
- فشار کاری لوله اولیه را بسیار بالاتر (مثلاً یک کلاس بالاتر) انتخاب کرده‌اید تا ضریب کاهش فشار را جبران کنید (که این کار معمولاً از خرید اتصال تزریقی گران‌تر در می‌آید!).
ایمنی خطوط پرفشار را فدای هزینه نکنید. گروه صنعتی سپهر البرز، تولیدکننده و تامین‌کننده اتصالات تزریقی پلی اتیلن استاندارد تا بالاترین سایزها.
برای استعلام قیمت اتصالات تزریقی و مشاوره در مورد انتخاب بهترین نوع اتصال برای فشار کاری پروژه خود، با ما تماس بگیرید. 🛡️