شیر کنترل دمای هیتر گازی (ترموستات گازی) چگونه کار می‌کند؟ (عیب‌یابی و تنظیم)

۱. آناتومی ترموستات گازی: چگونه کار می‌کند؟ (فیزیک انبساط)

این سیستم هوشمند از سه بخش اصلی تشکیل شده است که به صورت مکانیکی با هم در ارتباطند:

الف) سنسور (Bulb) و لوله مویین (Capillary Tube)

• سنسور (Bulb): یک کپسول فلزی کوچک (مانند یک فشنگ) است که مستقیماً به صفحه داغ هیتر متصل می‌شود تا دمای آن را حس کند.
• لوله مویین: یک لوله فلزی بسیار نازک که سنسور را به بدنه اصلی شیر کنترل متصل می‌کند.
• مایع انبساطی: سنسور و لوله مویین، با یک مایع یا گاز مخصوص (که نقطه جوش بسیار دقیقی دارد) پر و کاملاً پلمب شده‌اند.

ب) دیافراگم و فنر تنظیم (در بدنه شیر)

• انتهای لوله مویین به یک دیافراگم (یک صفحه انعطاف‌پذیر) در داخل بدنه شیر کنترل متصل است.
• وقتی شما ولوم (Dial) تنظیم دما را می‌چرخانید، در واقع در حال فشرده کردن یا آزاد کردن یک فنر در پشت این دیافراگم هستید.

ج) مکانیزم عملکرد (نبرد دو نیرو)

عملکرد این سیستم، یک نبرد دائمی بین “نیروی فنر” (دمای دلخواه شما) و “نیروی انبساط مایع” (دمای واقعی هیتر) است:

1. ۱. تنظیم دما: شما ولوم را روی ۲۲۰ درجه می‌گذارید. این کار، فنر را تا حد مشخصی فشرده می‌کند که این فنر، دریچه اصلی گاز به مشعل را “باز” نگه می‌دارد.
2. ۲. گرم شدن: هیتر روشن شده و صفحه داغ شروع به گرم شدن می‌کند.
3. ۳. انبساط: با داغ شدن صفحه، سنسور (Bulb) داغ می‌شود. مایع داخل آن منبسط شده و فشاری قوی از طریق لوله مویین به پشت دیافراگم وارد می‌کند.
4. ۴. نقطه تعادل (خاموشی): وقتی دمای صفحه به ۲۲۰ درجه می‌رسد، فشار ناشی از انبساط مایع آنقدر زیاد می‌شود که بر نیروی فنر (که شما تنظیم کرده بودید) غلبه می‌کند. دیافراگم حرکت کرده و دریچه گاز اصلی را می‌بندد (یا در حالت “کم” قرار می‌دهد).
5. ۵. سرد شدن: با خاموش شدن شعله اصلی، صفحه کمی سرد می‌شود. مایع داخل سنسور منقبض شده، فشار آن کم می‌شود، و فنر دوباره دیافراگم را به عقب هل داده و دریچه گاز را باز می‌کند.

این چرخه به طور مداوم تکرار می‌شود تا دما دقیقاً در محدوده تنظیم شده شما باقی بماند.

۲. عیب‌یابی شیر کنترل (چرا دما تنظیم نمی‌شود؟)

مشکلات ترموستات گازی تقریباً همیشه مکانیکی هستند.

الف) مشکل: هیتر بیش از حد داغ می‌شود (Overheating) و خاموش نمی‌شود

• علت ۱ (شایع): سنسور (Bulb) از جای خود درآمده است. سنسور به جای اینکه به صفحه داغ چسبیده باشد، در هوا آویزان است یا از جای خود فاصله گرفته. در نتیجه هرگز دمای واقعی صفحه را حس نمی‌کند، منبسط نمی‌شود و فرمان خاموشی نمی‌دهد.
• علت ۲ (خطرناک): مایع انبساطی نشت کرده است. اگر لوله مویین در اثر خمش زیاد، شکسته یا سوراخ شده باشد، “مایع” یا “گاز” کنترل‌کننده از آن خارج شده است. در این حالت، دیگر هیچ نیروی انبساطی برای بستن شیر وجود ندارد.
• علت ۳: شیر به صورت مکانیکی “گیر” کرده است.
• ✅ راه حل: ابتدا چک کنید که سنسور (Bulb) کاملاً در جای خود محکم و چسبیده به صفحه داغ باشد. اگر لوله مویین شکسته است، ترموستات باید تعویض شود.

ب) مشکل: هیتر به دمای تنظیم شده نمی‌رسد و زود خاموش می‌شود

• علت ۱: کالیبره نبودن. ترموستات به مرور زمان دچار “رانش” (Drift) شده و دقت خود را از دست داده است. شما روی ۲۲۰ تنظیم می‌کنید، اما شیر در ۱۹۰ درجه می‌بندد.
• علت ۲: نصب نادرست سنسور. سنسور به درستی در جای خود ننشسته و دمای محیط را زودتر حس می‌کند.
• ✅ راه حل: این مشکل معمولاً نیاز به تعویض یا کالیبراسیون مجدد ترموستات دارد.

ج) مشکل: ولوم تنظیم دما هرز می‌چرخد

• علت: اتصال مکانیکی بین ولوم و فنر داخلی شکسته است.
• ✅ راه حل: ترموستات باید تعویض شود.

۳. آیا ترموستات گازی قابل “تنظیم” یا “تعمیر” است؟

پاسخ کوتاه: خیر، تقریباً هرگز.

برخلاف تصور عمومی، ترموستات هیتر گازی یک قطعه پلمب شده (Sealed Unit) و بسیار دقیق است که در کارخانه کالیبره می‌شود.
• تعمیر: اگر لوله مویین بشکند یا مایع داخلی نشت کند، قابل تعمیر نیست.
• تنظیم: اگر ترموستات از کالیبره خارج شده (مثلاً ۲۰ درجه خطا دارد)، در برخی مدل‌های صنعتی ممکن است یک پیچ تنظیم کالیبراسیون بسیار ریز وجود داشته باشد، اما این کار باید *فقط* توسط متخصص و با داشتن دماسنج مرجع انجام شود. دستکاری این پیچ بدون تجهیزات، آن را کاملاً از تنظیم خارج می‌کند.

در ۹۹٪ موارد خرابی، راه حل صحیح، استاندارد و ایمن، تعویض کامل مجموعه ترموستات (شیر، لوله مویین و سنسور) با یک قطعه نو و کالیبره شده است.

دمای دقیق، کلید جوش استاندارد است. گروه صنعتی سپهر البرز، تامین‌کننده قطعات یدکی استاندارد و ترموستات‌های گازی کالیبره.

اگر هیتر گازی شما در تنظیم دما مشکل دارد، برای عیب‌یابی و تهیه قطعه جایگزین با واحد فنی ما تماس بگیرید. 🌡️