مشکل دوپهنی (Ovality) در لولههای سایز بزرگ: آیا الکتروفیوژن بدون “گیره ریراندر” ممکن است؟
وقتی لوله دیگر “گرد” نیست، بوشن هم دیگر “فیت” نمیشود. چرا ریراندر ابزاری اختیاری نیست؟
این تغییر شکل (Ovality)، دشمن شماره یک در فرآیند جوشکاری الکتروفیوژن است. برخلاف لولههای فولادی که صلب هستند، لوله پلی اتیلن انعطافپذیر است و شکل خود را تغییر میدهد. سوال مهم اینجاست: آیا میتوان یک لوله بیضیشکل را با زور و فشار وارد اتصال کرد و جوش داد؟ یا استفاده از ابزار تخصصی گیره ریراندر (Re-rounder Clamp) یک الزام مهندسی است؟ پاسخ این سوال، تفاوت بین یک جوش موفق و یک نشتی فاجعهبار را تعیین میکند.
۱. چرا دوپهنی (Ovality) برای الکتروفیوژن مرگبار است؟ 🥚
فرآیند الکتروفیوژن بر پایه یک اصل ساده اما دقیق استوار است: فاصله (Gap) یکنواخت بین سطح خارجی لوله و سیمپیچهای داخلی بوشن.
- ناحیه تماس (Contact): در نقاطی که قطر لوله بزرگتر است (قطر بزرگ بیضی)، لوله به شدت به سیمپیچها فشار میآورد. این فشار میتواند باعث جابجایی سیمپیچها و اتصال کوتاه (Short Circuit) شود.
- ناحیه فاصله (Gap): در نقاطی که قطر لوله کوچکتر است (قطر کوچک بیضی)، فاصله زیادی بین لوله و بوشن ایجاد میشود. مذاب پلی اتیلن نمیتواند این فضای خالی بزرگ را پر کند و فشار لازم برای همجوشی ایجاد نمیشود.
نتیجه: در این نقاط، اتصال جوش نمیخورد و مسیری باز برای نشت سیال باقی میماند.
بنابراین، اگر لوله گرد نباشد، جوش الکتروفیوژن عملاً غیرممکن یا ۱۰۰٪ معیوب است.
۲. گیره ریراندر (Re-rounder) چیست و چه میکند؟ 🛠️
گیره ریراندر یا “گرد کننده”، یک ابزار مکانیکی یا هیدرولیکی قدرتمند است که دور لوله بیضیشکل بسته میشود. وظیفه این ابزار، اعمال فشار کنترلشده به نقاط “برجسته” بیضی است تا لوله را مجبور کند دوباره به شکل دایره کامل برگردد.
عملکرد دوگانه:
۱. اصلاح شکل: لوله را گرد میکند تا بتوان بوشن را روی آن نصب کرد.
۲. نگهدارنده: در طول فرآیند جوش و خنکسازی، روی لوله باقی میماند تا مانع از بازگشت لوله به حالت بیضی شود (پلی اتیلن حافظه شکلی دارد و میخواهد به حالت دفرمه برگردد).
۳. آیا روشهای “سنتی” و زورآزمایی جواب میدهد؟ ❌
بسیاری از پیمانکاران سعی میکنند بدون ریراندر و با روشهای غیراصولی مشکل را حل کنند:
الف) پتک زدن و فشار جک
تلاش برای گرد کردن لوله با ضربه پتک یا فشار دادن با بیل مکانیکی، نه تنها دقیق نیست، بلکه باعث ایجاد ترکهای ریز (Micro-cracks) در ساختار لوله میشود که عمر آن را کاهش میدهد.
ب) تراشیدن بیش از حد (Over-scraping)
برخی اپراتورها نقاط برجسته لوله را آنقدر با اسکراپر میتراشند تا لوله وارد بوشن شود. این کار فاجعه است! چون ضخامت دیواره لوله در آن نقاط به شدت کم میشود و لوله در آینده زیر فشار میترکد.
ج) گرم کردن لوله
گرم کردن لوله با شعله برای نرم کردن و شکل دادن به آن، سطح لوله را اکسید و تخریب میکند و جوش الکتروفیوژن روی آن غیرممکن میشود.
۴. پروتکل استاندارد نصب در سایزهای بزرگ ✅
برای لولههای سایز ۲۵۰ میلیمتر به بالا (که دوپهنی در آنها مشهود است)، استفاده از ریراندر الزامی است. مراحل کار به این صورت است:
- نصب ریراندر: گیره را در فاصله کمی از محل جوش (جایی که مانع نصب بوشن نشود) ببندید.
- گرد کردن: پیچها یا جک هیدرولیک ریراندر را سفت کنید تا لوله کاملاً گرد شود. (با متر قطر را در جهات مختلف چک کنید).
- اسکراپ کردن: حالا که لوله گرد شده، با اسکراپر روتاری سطح را بتراشید. (تراش روی لوله بیضی، یکنواخت نخواهد بود).
- نصب بوشن و جوشکاری: بوشن را نصب کنید و جوش دهید.
- باز کردن ریراندر: ریراندر را فقط پس از اتمام کامل زمان خنکسازی باز کنید. اگر زود باز کنید، لوله گرم دوباره بیضی شده و به جوش نرم فشار میآورد و آن را میشکند.
لوله بیضی، دشمن جوش سالم است. گروه صنعتی سپهر البرز، تامینکننده گیرههای ریراندر مکانیکی و هیدرولیک برای تمام سایزها.
برای اجاره یا خرید ابزار ریراندر و مشاوره در مورد رفع مشکل دوپهنی در پروژه خود، با ما تماس بگیرید. 📏