بستن فلنج‌های پلی اتیلن: چرا با وجود سفت کردن پیچ‌ها، هنوز نشتی داریم؟ (اهمیت ترکمتر)

بستن فلنج‌های پلی اتیلن: چرا با وجود سفت کردن پیچ‌ها، هنوز نشتی داریم؟ (اهمیت ترکمتر)

در دنیای پلی اتیلن، “سفت‌تر کردن” لزوماً به معنای “محکم‌تر شدن” نیست. چرا زورِ زیاد باعث نشتی می‌شود؟

صحنه‌ای آشنا در تست فشار خط لوله: فلنج نشتی می‌دهد. اپراتور با یک آچار بزرگتر می‌آید و پیچ‌ها را تا حد مرگ سفت می‌کند. نشتی قطع نمی‌شود، بلکه بیشتر می‌شود! اپراتور گیج شده و فکر می‌کند واشر خراب است.
مشکل واقعی اینجاست که رفتار فلنج پلی اتیلن (PE Stub End) با فلنج فولادی کاملاً متفاوت است. پلی اتیلن یک ماده “Viscoelastic” (ویسکوالاستیک) است؛ یعنی زیر فشار زیاد، “جریان” می‌یابد و تغییر شکل می‌دهد.
سفت کردن بیش از حد پیچ‌ها بدون استفاده از ترکمتر (Torque Wrench)، باعث له شدن رینگ پلیمری، دفرمه شدن واشر و تاب برداشتن رینگ فلزی می‌شود. در این مقاله، روش علمی و صحیح بستن پیچ‌ها برای دستیابی به آب‌بندی ۱۰۰٪ را آموزش می‌دهیم.

۱. چرا “زور زیاد” باعث نشتی می‌شود؟ (پدیده خزش) 💪❌

وقتی پیچ‌ها را بیش از حد مجاز سفت می‌کنید، سه اتفاق مخرب رخ می‌دهد:

  • له شدن لبه فلنج (Crushing): پلی اتیلن زیر فشار زیاد فلنج فلزی (Backing Ring)، فشرده شده و ضخامت خود را از دست می‌دهد. این یعنی فشار روی واشر کم می‌شود.
  • کمانش رینگ فلزی (Bowing): اگر پیچ‌ها خیلی سفت شوند، رینگ فلزی پشت فلنج قوس برمی‌دارد. در نتیجه، فشار فقط روی لبه‌های پیچ است و وسط فلنج (جایی که واشر قرار دارد) باز می‌شود و نشتی می‌دهد.
  • بیرون زدن واشر (Gasket Extrusion): فشار زیاد باعث می‌شود واشر لاستیکی از بین دو سطح له شده و به بیرون پرتاب شود.

۲. راه حل: استفاده از آچار ترکمتر (Torque Wrench) 🔧

تنها راه جلوگیری از این مشکلات، استفاده از آچاری است که فشار را اندازه‌گیری می‌کند. هر سایز فلنج، یک گشتاور (Torque) مشخص بر حسب نیوتن‌متر (N.m) دارد که توسط سازنده اعلام می‌شود.

مثال: برای یک فلنج سایز ۱۱۰، شاید گشتاور استاندارد ۴۰ نیوتن‌متر باشد. اگر شما با دست و آچار معمولی سفت کنید، ممکن است ناخواسته تا ۱۰۰ نیوتن‌متر نیرو وارد کنید و فلنج را نابود کنید.


۳. الگوی ستاره‌ای (Cross Pattern): قانون تعادل ⭐

حتی با داشتن ترکمتر، اگر پیچ‌ها را به ترتیب (ساعت‌گرد ۱، ۲، ۳…) سفت کنید، فلنج کج می‌شود و یک طرف آن باز می‌ماند (مانند دهان صدف).
باید از الگوی ضربدری یا ستاره‌ای استفاده کنید تا فشار به طور همزمان در تمام سطح پخش شود.

مراحل سفت کردن اصولی:
  1. مرحله ۱ (۳۰٪ نیرو): تمام پیچ‌ها را با دست ببندید تا مهره‌ها مماس شوند. سپس با ترکمتر و الگوی ضربدری، فقط ۳۰٪ گشتاور نهایی را اعمال کنید.
  2. مرحله ۲ (۶۰٪ نیرو): دوباره با همان الگو، نیرو را به ۶۰٪ برسانید.
  3. مرحله ۳ (۱۰۰٪ نیرو): حالا با الگوی ضربدری، پیچ‌ها را تا گشتاور نهایی (۱۰۰٪) سفت کنید.
  4. مرحله ۴ (چرخشی): در نهایت، یک دور به صورت ساعت‌گرد تمام پیچ‌ها را چک کنید تا مطمئن شوید همه سفت هستند.
[Image of flange bolt tightening sequence diagram star pattern]

۴. قانون ۲۴ ساعت (Retorquing): فراموش‌شده‌ترین نکته! ⏳

پلی اتیلن خاصیتی به نام Relaxation (آسودگی) دارد. یعنی بعد از اینکه تحت فشار قرار گرفت، کمی جا باز می‌کند و پیچ‌ها شل می‌شوند.

قانون طلایی: شما باید حتماً ۲۴ ساعت بعد از اولین سفت کردن (و قبل از تست نهایی)، دوباره با ترکمتر تمام پیچ‌ها را چک کنید. خواهید دید که پیچ‌ها شل شده‌اند و نیاز به سفت کردن مجدد دارند. این مرحله، راز موفقیت در تست هیدرواستاتیک است.


آب‌بندی علم است، نه زورآزمایی. گروه صنعتی سپهر البرز، تامین‌کننده فلنج‌ها و رینگ‌های استاندارد و مشاوره نصب.

برای دریافت جداول گشتاور (Torque Chart) استاندارد فلنج‌های پلی اتیلن در سایزهای مختلف، با کارشناسان فنی ما تماس بگیرید. 🔧

More Articles & Posts